Wprowadzenie

Najstarszy z omawianych w śpiewniku utworów – „Pierwsza Kadrowa” – pochodzi z roku 1914, najmłodszy – z początków lat 2000.
Nie sięgaliśmy po utwory współczesne, uznaliśmy bowiem, że nie nabraliśmy jeszcze do naszych czasów odpowiedniego dystansu. Porównanie dawnych i nowszych utworów pozwala stwierdzić, że takie same wartości składały się na pojęcie patriotyzmu w roku 1914, jak i w czasach współczesnych, z tą jednak różnicą, że były one wyrażane w innych warunkach: pierwsze w czasach wojny i braku wolności, drugie w czasie pokoju i nominalnej państwowości.
Wśród cech, które mieszczą się w pojęciu patriotyzmu i które można wyszczególnić na podstawie analizy utworów, historycy na pierwszym miejscu stawiają miłość (umiłowanie) do Ojczyzny – bez względu na to, w jakich granicach Polska występuje w danym czasie. Ta miłość łączy się nierozerwalnie z szacunkiem do Ojczyny i mieści się w pojęciu patriotyzmu nawet wtedy, gdy Polski nie ma na mapie. Wówczas pojawia się w tle, na pierwszym planie zaś ukazują się wiara i przekonanie, że Polska na tę mapę powróci. Patriotyzm wiąże się z kultywowaniem tradycji narodowych, ludowych lub szlacheckich, z wiedzą o historii Polski, ze znajomością naszej literatury, poezji i sztuki, a także z szacunkiem dla naszych bohaterów narodowych. To także postawa prospołeczna, praca organiczna, a więc praca nie tyle dla siebie, ile dla społeczności i jej rozwoju.